وفا و عهد نکو باشد ار بیاموزی/وگرنه هر که تو بینی ستمگری داند
به قَدّ و چهره هر آنکس که شاهِ خوبان شد/ جهان بگیرد اگر دادگستری داند
تعریف ومقدمه
قانون اصول تشکیلات عدلیه ومحاضرشرعیه ومحاکم صلحیه مصوب بیست وهفتم شهریور1290هجری شمسی برای اولین بار در تاریخ قانونگذاری ایران، علاوه براینکه وکالت را به عنوان یک شغل یاحرفه به رسمیت شناخت، ضوابطی رابرای تصدی به شغل وکالت برشمرد.
کانون وکلای دادگستری استان کرمان درسال 1389 با انتخابات هیات عمومی براساس لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1333 تشکیل گردید.تا این تاریخ وکلای شاغل دراستان کرمان عضو کانون وکلای دادگستری تهران بودند و به این دلیل به آن، کانون وکلای دادگستری مرکز می گفتند.
یکی ازنیازهای غیرقابل انکارجوامع امروزی بهره مندی جامعه ازیک دستگاه قضایی مستقل است و برای این مقصود وجود وکلای مستقل و شرافتمند یکی ازارکان ضروری است.
کانون وکلای دادگستری، تربیت وآموزش وکیل را برعهده دارد که مطابق قوانین کشور سمت امانت برای ایشان تعریف شده است و مسئولیت امین هم درسیستم حقوقی ما بدین عبارت تعریف شده است “امین مسئول نیست مگردرصورت تقصیر و تقصیراعم است ازتعدی وتفریط” .
بنابراین درهمه مراحل آموزش وتربیت وکلا، سمت امانت سرلوحه همه آموزه هاست.
بیاموزیم وبیاموزانیم
تا بدانجا رسیددانش من/ که بدانم همی که نادانم
بدین معنی که وکیل دادگستری هیچ وقت مستغنی ازآموختن نیست.
درلیست دروس آموزشی وکلا درسی به نام اخلاق حرفه ای قراردارد. اعتباروکیل دادگستری سرمایه اوست وضامن دوام درآمد و حرفه اوست.
یکی را که عادت بود راستی/ خطایی رود در گذارند از او
و گر نامور شد به قول دروغ/ دگر راست باور ندارند از او/(سعدی)
اخلاق حرفه ای ازدوکلمه اخلاق وحرفه ای تشکیل شده است.
اخلاق جمع خلق به معنی رفتار، منش،
حرفه ای به معنی چیره دست یا اهل حرفه خاص است.
اخلاق بر اساس معنای اصلی و ریشه لغوی اش مربوط به آن دسته صفاتی می شود که در نفس راسخ و تثبیت شده است، به طوری که صاحب آن صفت بی درنگ کار متناسب و متناظر با آن را انجام می دهد؛ ولی در تعریف اصطلاحی، دانشی است که صفات نفسانی خوب و بد و رفتارهای متناسب با آنها را معرفی می کند و شیوه به دست آوردن صفات خوب و انجام اعمال پسندیده و دوری از صفات بد و کردار ناپسند را نشان می دهد.
دو رکن اخلاق را چنین تعریف کرده است: اخلاق، خود مجموعه‌ای از آیین نامه‌ها و قواعد رفتار را به ما عرضه می‌دارد و با این ویژگی که تخطی از آن معمولاً نتایج ناراحت کننده‌ای برای شخص خاطی به همراه دارد. با این نگاه، آنچه بعنوان امر اخلاقی تلقی می شود، مجموعه ای از ارزشها و هنجارهایی است که در یک جامعه معتبر شناخته می شود و سرپیچی از آن با اجبار اجتماعی مواجه میگردد.
اخلاق ذاتی(فطری)یااکتسابی است؟
درآموزه های دینی وادبی ما بخشی را ذاتی وبخشی را اکتسابی می دانند.
در سوره شمس آیه ۱ خداوند می‌فرماید: « فالهمها فجورها و تقواها » مطابق این آیه دروجودانسان گرایش‌هایی تعبیر شده تا نفس به کمک عقل (ظاهری، باطنی) بتواند به کمال دست یابی داشته باشد.
درکشکول شیخ بهایی نیزچنین آمده است:
آدمیزاده طرفه معجونی است/ کز فرشته سرشته و ز حیوان
گر کند میل این بود کم از این/ ور کند میل آن شود به از آن
و سعدی براین عقیده است:
پرتو نیکان نگیرد هر که بنیادش بد است/ تربیت نا اهل را چون گردکان بر گنبد است
ودرجایی دیگرمی گوید:
هر که در خردیش ادب نکنند/ در بزرگی فلاح از او برخاست
چوب تر را چنان که خواهی پیچ/ نشود خشک جز به آتش راست
بنابراین تاثیرتربیت وآموختن موردتایید همه علما وحکماست ، همانگونه که روانشناسان براین عقیده و باورند. داوطلبان حرفه وکالت موظف به گذراندن دوره های آموزشی هستند.
با این مقدمه ودومطلب کلی دیگر، بحث رابه حرفه وکالت نزدیک می کنیم وبه مباحثی دراین حرفه می پردازیم.
دو ابزاریا به عبارتی دو سلاح اصلی وکیل دادگستری عبارتند از سخن وقلم.
آداب سخن گفتن، نگارش و رعایت ادب درحرفه وکالت ازواجبات است.
سعدی دراهمیت سخن چنین گفته است:
زبان در دهان ای خردمند چیست/ کلید در گنج صاحب هنر
چو در بسته باشد چه داند کسی/ که جوهر فروش است یا پیله ور
اگر چه پیش خردمند خامشی ادب است/ به وقت مصلحت آن به که در سخن کوشی
دو چیز طیره ی عقل است دم فرو بستن/ به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی
دراهمیت ادب چنین گفته اند:
(امیرالمومنین) کُلُّ شَىْ ءٍ یَحتاجُ اِلَى الْعَقْلِ وَالْعَقْلُ یَحْتاجُ اِلَى الاَدَبِ؛
براستی که بایدجملات منسوب به اورا دو باربخوانیم.
ازمولانا جلال الدین چنین نقل شده است:
از خدا جوییم توفیق ادب/ بی‌ادب محروم گشت از لطف رب
بی‌ادب تنها نه خود را داشت بد/ بلکه آتش در همه آفاق زد
درتاریخ قانونگذاری درایران، قانون وکالت مصوب 1315 نخستین قانون بادوامی است که اختصاصاً جهت نظم و ترتیب بخشیدن به حرفه ی وکالت و اعطای شخصیت حقوقی و استقلال به وکلا وکانون وکلا تصویب شده است.
ماده 14 قانون وکالت1315 مقررداشته است:”وکلای عدلیه باید مطابق نظامنامه وزارت عدلیه قسم یاد نمایند.
تبصره 3 ماده 6 قانون کیفیت اخذپروانه دادگستری(1376)نیزمقررداشته است:
کارآموزان وکالت دردوران کارآموزی باید حسن اخلاق و رفتار داشته باشند چنانچه به تشخیص کمیسیون کارآموزی خلاف آن احراز شود با تایید رییس کانون و رای دادگاه انتظامی کانون پروانه کارآموزی آنان ابطال خواهد شد.
همچنین بند 3 ماده 80 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا تحصیل وکالت با استفاده ازوسایل فریبنده را تخلف اعلام کرده است. بنابراین رعایت شئون مستلزم پندار، گفتار، رفتارنیک وتهذیب اخلاق است.
ای برادرتوهمه اندیشه ای/ مابقی خوداستخوان وریشه ای
بنابراین رعایت منزلت هرحرفه برعهده صاحبان آن است ودر وکالت مسائلی همچون اندیشیدن، سخن گفتن، کتابت، عدالت خواهی وحتی طمانینه ،لباس، ورود،راه رفتن، نشستن، انتقاد و اعتراض و بسیاری ازویژگی ها باید بگونه ای باشدکه بتوان وکیل دادگستری را ازعوام بازشناخت. چرا که وکیل دادگستری درهنگام دفاع درمحکمه، هم شان قاضی است، کمااینکه این صفات به طریق اولی درمورد قضات محکمه ضروری است.
با وجوداین رفتار غیراخلاقی وکیل دادگستری مراتبی دارد، ازارتکاب به یک جرم عمومی مانند کلاهبرداری گرفته تا تخلف انتظامی و درجات خفیف از سوء نیت، سهل انگاری، مسامحه یا رفتار دور از نزاکت او باشد، مزدبری را نیز باید به آن افزود.
- اصول اساسی حرفه وکالت به شرح ذیل است:
الف-اصل استقلال
ب-صداقت وامانت داری
پ-رازداری وحفظ اسرار
1-1 اصل استقلال وحقوق شهروندی
حقوق شهروندی سه ضلع دارد:
قضات—— دادستانها ——- وکلا
غلامِ همتِ آنم که زیرِ چرخِ کبود/ ز هر چه رنگِ تعلق پذیرد آزادست (حافظ)
آیین نامه های حرفه ای،استقلال وکیل دادگستری راتضمین‌کنندۀ دادرسی منصفانه می دانند. وکیل دادگستری باید آزادانه و بدون بیم و هراس از اعمال هرگونه فشار، در چهارچوب قوانین و مقررات از حقوق و منافع موکل دفاع کند. ازاین‌رو، اجرای عدالت و پشتیبانی از حقوق فردی و اجتماعی اشخاص با استقلال وکیل پیوندی ناگسستنی دارد.
وکیل باید از هر اقدامی که موجب صدمه به استقلال او می‌شود بپرهیزد و مراقبت کند که اخلاق حرفه ای وکالت را هیچگاه زیر پا نگذارد. اگر مشاورۀ وکیل صرفاً برای خوشایند مراجعه‌کننده، حفظ منافع شخصی وکیل یا ناشی از فشارهای بیرونی باشد و در آنها اخلاق حرفه ای رعایت نشود، هیچ‌گونه ارزشی ندارد.
دفاع از ارزش اجتماعی و صنفی ازجمله استقلال وکیل و کانون وکلای دادگستری وظیفه هر وکیل است.
وکیل دادگستری بایدغیرقابل نفوذ باشدوبه هیچ عنوان تحت تاثیرتطمیع،تهدیدیاهرگونه فشاربیرونی یااحساسات درونی قرارنگیرد.
2-1اصل امانت داری وشرافت
وکلابخش مهمی ازقوه عاقله جامعه هستند، امانتدار، راهنما ویاورانسانهایی که به آنهاپناه آورده اند.شرافت سرمایه آنها و سخاوت زیورایشان درهنگام توانمندی است وقناعت درهنگام سختی، گنجی است که آنها را ازهرگزندی محافظت می کند.وکیل دادگستری درگاه دفاع، فارغ ازهرتاثیر وتاثری ودرمقام وکالت ،متخلق به اخلاق و مجهز به دانش حقوق است.
سوگند، یادآورشرافت انسانی و حلقه واسط وجدان بیدار وجامعه است .آنان سوگندخورده اند ازمسیرقانون وعدالت خارج نگردند از این روی عملکرد نیکو وسوابق معدل پسند آنان معرف اعتبارآنان است.(ماده14قانون وکالت)
شرف نفس به جود است و کرامت به سجود/ هر که این هر دو ندارد عدمش به که وجود
ای که در نعمت و نازی به جهان غره مباش/ که محال است در این مرحله امکان خلود
وی که در شدت فقری و پریشانی حال/ صبرکن، کاین دو سه روزی به سر آید معدود
3-1 اسرار حرفه ایی و رازداری
ماده 30 قانون وکالت1315 مقررداشته است: وکیل باید اسراری که به واسطه وکالت از طرف موکل مطلع شده و همچنین اسرار مربوطه به حیثیات و شرافت و اعتبارموکل را حفظ‌نماید.
حکیم ابوالقاسم فردوسی درموارد متعدد به این موضوع اشاره کرده است:
بدو گفت پیمانت خواهم نخست/ پس آنگه سخن برگشایم درست
جوان، نیک‌دل گشت فرمانش کرد/ چنان چون بفرمود، سوگند خورد
که راز تو با کس، نگویم ز بن/ ز تو بشنوم، هر چه گویی سخن
- قواعدرفتاری درمناسبات حرفه ای
وکیل دادکستری نماینده یک حرفه درجامعه ومراجع قضایی است. پس صرفنظرازاینکه رفتاروی نشانگرمنش ودانایی اوست، بیان گرجایگاه حرفه وی نیزهست وشاید مجازبه عدول ازحقوق خودباشد اما درمورد صنف قطعاپاسخ منفی است.
2-1 رابطۀ وکیل و موکل براساس آیین نامه های حرفه ای
وکیل دادگستری امین موکل است، اما روابط به دو دسته تقسیم می شود.
الف- روابط کلی که باید تابع آداب عمومی باشد .
ب- روابط حرفه ای که بایدتابع آداب حرفه ای باشد.
وکیل دادگستری دروهله اول باید شرایط موکل را ارزیابی کرده ودرصورتی که با مشاوره مشکل برطرف می گردد با کمترین هزینه به اوکمک کند و زمانی که دلالت او به مذاکره ومصالحه با طرف دعوی موثرواقع نشد، وکالت نامه تنظیم کرده وطرح دعوی نماید.
وکیل دادگستری باید درهرشرایطی با رعایت سمت امانت رعایت غبطه و مصلحت موکل را بر همه امورترجیح داده و بامطالعه و تحقیق کامل دفاعیات خودرا به دادگاه ارائه کند.
وکیل باید به سوگند وکالت خود پایبند باشد و همچنین با احساس مسئولیت کامل و وفاداری، در انجام تکالیف حرفه ای بکوشد (ماده14قانون وکالت1315)
وکیل باید از پذیرش دعاوی واهی که علت و انگیزۀ آن اطالۀ دادرسی است یا به قصد ایذای طرف مقابل طرح می شود، خودداری کند. تعهدوکیل تعهدبه وسیله است نه نتیجه، یعنی نبایدحصول نتیجۀ مطلوب موکل در دعوا را به طور صریح یا ضمنی تضمین کندزیرا درحصول نتیجه عوامل متعددی دخالت دارندکه همه آنها درکنترل وکیل نیست. هرچندمتاسفانه خوشایندبعض موکلین نیست.
وکیل نباید علاوه بر حق الوکاله و هزینه های قانونی، وجه یا مال دیگری، تحت هر عنوان از موکل دریافت نماید.( بند4ماده80لایحه قانونی استقلال کانون وکلامصوب1334).
وکیل نباید خود را در نظر عموم دارای اختیارات موهوم، امکانات و اختیارات و اعمال نفوذ فراقانونی نزد مراجع قانونی جلوه دهد و از تظاهر به دوستی با قضات و سایر اشخاص مسئول برای تشبث به وکالت نیز امتناع نماید.
وکیل بایدهزینه ها ومشکلات طرح دعوی درمحاکم را توضیح داده وروش داوری را نیزبرای موکل توضیح دهدوحق انتخاب وی را محترم شمارد.
چوبه صبوری توان کشیدجور/ چراصبورنباشم که جوریارکشم
وکیل نباید از رابطه میان وکیل و موکل برای نقض حریم خصوصی موکل یا سوء استفاده از موقعیت استفاده کندواطلاعاتی که برای پرونده لازم نیست ازموکل دریافت کند.
2-2تعارض منافع
شیخ مصلح الدین همچنین گفته است:
خنک آن که آسایش مرد و زن/ گزیند بر آرایش خویشتن
نکردند رغبت هنرپروران/ به شادی خویش از غم دیگران
گاهی وکلا درشرایط سخت قرارمی گیرند، پرونده ای به آنها پیشنهادمی گرددکه طرف آن موکل سابق آنهاست وحق الوکاله قابل توجهی هم دارد. تعارض منافع، شرایطی است که در آن احتمال تقابل و خدشه‌دارشدن منافع موکلین خواه به‌صورتِ مستقیم و خواه به‌صورتِ غیرمستقیم (مانند بستگان، شرکای کاری، سایر وکلایی که در دفتر مشترک و یا در مؤسسۀ حقوقی فعالیت میکنند) برود، بنحوی‌که از مصادیق منفعت مشترک باشد و درنتیجه صداقت و وصف امانت‌داری وکیل را مورد تردید قراردهد.
به هرحال وکیل، نباید علیه موکل پیشین خود مستقیما یا به صورت غیر مستقیم، قبول وکالت کند، به نحوی که نتیجۀ عملی آن سوءاستفاده از اطلاعات یا اسناد موکلین پیشین باشد و منافع وی را به مخاطره اندازد.
فعالیت درموسسه حقوقی هم تاثیری دراین قاعده ندارد.مؤسسات حقوقی نیز از جهت رعایت اصل ممنوعیت تعارض منافع در حکم وکیل هستند ونباید وکالت طرفین دعوا و یا اشخاص ثالث را به طور همزمان در یک پرونده قبول کنند و یا وکالت شخصی را در پرونده‌ای برعهده بگیرند که منافع او در تعارض با منافع شخصی باشد که سابقاً وکالت او را در همان پرونده برعهده داشته و یا در همان موضوع به او مشاورۀ حقوقی داده‌اند.
2-3رفتار حرفه ایبا طرف دعوا و مردم
اگرطرف دعوی علت دفاع ازموکل را پرسید یااورا ذیحق نشناخت، وظیفه ما آرامش دادن به اوست که جزقانون وعدالت درمورد وی اجرا نخواهدشد، باشمادشمنی ندارم و برحسب وظیفه حرفه ای، درمحکمه حضوردارم وازمسیرعدالتخارج نخواهم شدواگرمن هم دردفاع اشتباه کنم، قاضی محکمه ازمن نخواهدپذیرفت.
شان حرفۀ وکالت ایجاب می‌کند که وکیل در برابر موکل و طرف دعوا با حسن نیت و رعایت ادب و احترام رفتار کند و از غرض‌ورزی و مداخله در امور شخصی موکل و طرف دعوا بپرهیزد.
وکیل نباید دردفاع طرف مقابل یاوکیلش، اخلال ایجادکندودرهنگام دفاع ایشان شایسته است، سکوت اختیار کرده ونکات لازم رایادداشت ودرپایان، پاسخ مناسب را ارائه کند.
برقراری عدالت اجتماعی جز با حضور مؤثر و مفید وکیل دادگستری به‌عنوانِ یکی از ارکان اجرای عدالت در اجتماع قابل تصور نیست، ازاین‌رو، لازم است وکلا در حوزۀ ناهنجاری‌ها و آفات اجتماعی و بشری به‌عنوانِ مشاورانی دل‌سوز و فهیم که با قوانین روز جامعه آشنا هستند، ورود کنند و همواره پاسدار حقیقت وحقوق ملت باشند.
وکیل دادگستری باید درارتباطات عمومی بامردم، ضمن رعایت قانون ،نظم عمومی، اخلاق حسنه وادب واحترام، عدالت خواهی وحق طلبی را سرلوحه رفتارخودقراردهد.
بگونه ای که مرجع مردم درزمینه های مختلف باشد.
یا به سروده حافظ :
آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت با دشمنان مدارا
2-4حق‌الوکاله
وَفِی السَّمَاءِ رِزْقُکُمْ وَمَا تُوعَدُونَ(الذاریات آیه22)
چنان پهن خوان کرم گسترد/ که سیمرغ در قاف قسمت خورد
لطیف کرم‌گستر کارساز/ که دارای خَلق است و دانای راز (سعدی)
دردرجه اول بایدبدانیم که درآموزه های دینی وادبی روزی مارا چنان توصیف کرده اندکه گفته شد، اما درحرفه وکالت وکلا می توانند باموکلین خود درموردحق الوکاله توافق کنندیابرحسب تعرفه قانونی عمل کنند.
درهرحال میزان حق‌الوکاله باید متناسب و منصفانه باشد. تناسب حق‌الوکاله بر اساس معیارهایی چون پیچیدگی پرونده، ارزش مالی خواستۀ موکل، مهارت‌های موردِنیاز برای انجام خدمات حقوقی،تجربه و اعتبار وکیل، رویه وکلا، زمان و نیروی انسانی موردِنیاز برای پیشبرد پرونده و محدودیت زمانی موجود تعیین می‌شود.
وکیل نباید به هیچ نحوی خود را در مدعی به شریک کند و یا ازطریقِ شروطی، همانند اسقاط حق عزل وکیل و یا حق انتخاب وکیل دیگر، عملاً اختیار موکل را در انتخاب وکیل محدود کند و یا با به‌کارگیری الفاظ مبهم موجب درک یا فهم نادرست از قرارداد وکالت یا قرارداد مالی توسط موکل شود.
درنهایت بایدشرایط موکل درنظرگرفته شود، زیرا زمانی که ازهمه ابزارها استفاده کرده وازاستیفا حق خودعاجزشده است به وکیل دادگستری پناه می آورد و او را صالح برای این امرشناخته است .نباید این تصوربه تاریکی گراید. به هرحال اگرکسی صرفا به منظورکسب درآمداین شغل را انتخاب کرده، خطاست،زیرا دربسیاری ازمشاغل دیگردرکشورما بهتروسریعترمی توان به درآمد مطلوب رسید.
2-5رفتار مناسب وکیل در برابر محاکم و سایر مراجع قانونی
هست قاضی رحمت ودفع ستیز/ قطره ای ازبحرعدل رستخیز
قطره گرچه خرد و کوته‌پا بود/لطف آب بحر ازو پیدا بود
قبل ازهرچیزبایدبدانیم که مابا همکاری قضات قادربه احقاق حق واجرای عدالت هستیم واگردراین همکاری خللی ایجادگردد، در وهله اول موکل زیان خواهد دید.
بایدبدانیم که اونیزمانند ما توانایی نامحدود وخارق العاده ندارد ودرنهایت، صداقت و احترام به این جایگاه سبب ارتقای شان وکیل هم خواهدشد، پس احترام متقابل بهترین گزینه است.
وکلا نباید به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای رد قاضی یا حکم یا وکیل مدافع طرف یا به منظور تطویل محاکمه به وسیله خدعه آمیزی متوسل شوند. در صورت تخلف به مجازات انتظامی از درجه 4 به بالا محکوم خواهند شد.
وکیل حق ندارد دعاوی را به طور مصانعه یا در ظاهر به اسم دیگری و درباطن به اسم خود انتقال بگیرد و این قبیل دعاوی در محکمه‌پذیرفته نخواهد شد و متخلف به مجازات انتظامی از درجه 4 به بالا محکوم خواهد شد.دادگاه ووکیل درتقابل نیستند، بلکه هردوهدف مشترک دارند” اجرای عدالت” .
وکیل موظف است دروکالت های تسخیری مانندوکالت تعیینی ازحقوق موکلین دفاع کند.
ودر صورت مشاهدۀ بی‌عدالتی و رسیدگی برخلافِ قانون، مراتب را با هدف اجرای عدالت به اطلاع موکل برساند.
ودرنهایت مراقب رفتارموکل خوددردادگاه باشدیعنی قواعدحضوردردادگاه را به اوگوشزدکرده واجازه توهین به طرف مقابل را ندهد. زمان مذاکره ودفاع، جلسات رسیدگی وقبل ازصدورحکم است.بعدازصدورحکم قاضی فارغ ازرسیدگی است، وکیل نبایداز او انتقاد کند وازهمه مهمتربعدازبازنشستگی قضات در مورد احکامی که علیه وکیل صادرکرده صحبت نکند، زیراهیچ اثری برآن بارنیست.
2-6رفتار مناسب در برابر همکاران
وکیل دادگستری بایدبه پیشکسوتان حرفه وکالت احترام گذاشته وبا وکلای جوان باعطوفت ومروت رفتارکند.چنان بِزی که اگر خاکِ ره شوی کس را/ غبارِ خاطری از رهگذارِ ما نرسد
وکیل نباید موکل خود یا طرف مقابل را علیه وکلای دیگر تحریک کند و یا اقدامات ایشان را بی ارزش جلوه دهد.
این جهان کوه است وفعل ما ندا/ سوی ما آید نداها را صدا
همانگونه با همکاران وکیل رفتارکند که انتظار رفتارمتقابل ازآنان دارد.
وکیل موظف است به‌محضِ استعفا، عزل یا ضم وکیل دیگر بنا به درخواست موکل یا وکیل اخیر، کلیۀ اسناد و مدارک پیگیری و دفاع از حقوق موکل را در اختیار وکیل جدید بگذارد. هر نوع گروکشی اسناد و مدارک در برابر موکل ممنوع است وحتی درصورت لزوم به موکل اعلام کندکه انتخاب یاتغییروکیل حق اوست .
درصورتی که موکل پس ازعزل وکیل دیگری درپرونده به او رجوع کرده ودلیل موجهی برای عزل نداردازپذیرش وکالت وی امتناع کند. وکیل بایدباکارآموزان وکالت همانندمعلمی دلسوزرفتارکنند.
2-7روابط وکیل با کانون وکلای دادگستری
کانون وکلای دادگستری یک نهادصنفی است ورابطه آن باوکلا که اعضای آن محسوب می شونددوطرفه است.
این نهادمدنی مطابق ماده6لایحه مذکوروظایف ذیل را برعهده دارد:
الف – دادن پروانه وکالت به داوطلبانی که واجد شرایط قانونی باشند.
ب – اداره امور راجع به وکالت دادگستری و نظارت بر اعمال وکلاء و کارگشایان.
ج – رسیدگی به تخلفات و تعقیب انتظامی وکلاء و کارگشایان دادگستری به وسیله دادسرا
و- دادگاه انتظامی وکلاء.
د- معاضدت قضایی.
ه – فراهم آوردن وسایل پیشرفت علمی و عملی
کانون وکلا وظیفه حمایت صنفی ازوکلا را برعهده دارد. وکلا نیز متعهدندازکیان این خانه صنفی دفاع کنند ودراداره این نهاد مشارکت نمایندودرجهت ارتقای اهداف آن تلاش کنند.
کانون وکلا دقیقا درحکم یک کشوردرابعادکوچک است که درآن اعضا با شخصیت متفاوت دیده می شوند، مسئولیت شناسی وبی تفاوتی درانتخاب کنندگان وانتخاب شوندگان دیده می شود.اما درهرحال همه بایدخودرا درمقابل این مجموعه مسئول بدانند.
2-8 رفتاروکیل در فضای مجازی
امروزه استفاده ازفضای مجازی اجتناب ناپذیراست .تبادل اطلاعات وسرعت دراطلاع رسانی ایجاب می کندوکلا برای امورمختلف ازفضای مجازی استفاده کنندکه این امرضروری بوده ومانعی دراین راه مشهودنیست .
اما میدانیم که این فضا چندان امن هم نیست وممکن است به دلایل گوناگون ازمسیرامن خارج گشته و ارائه مطلب دراین فضامانند تیری است که ازکمان خارج شده ونمی توان آنرا به جای اول برگرداند.
وکلا بایدضمن بهره‌مندی از این فناوری درجهتِ ارتقای علمی و مناسبات حسنه از هرگونه رفتار دون شأن وکالت ومغایر اصول اخلاقی در فضای مجازی بپرهیزند.
وکلا در فضای مجازی ضمن پایبندی به اخلاق حرفه ای باید چنان رفتار کنند که در مناسبات حقیقی توصیه شده است. ازاین‌رو، حفظ احترام همکاران، محکمه، قضات ، مسئولین دولتی و سایر اقشار بر ایشان ضروری است و باید به هرگونه نظر و عقیده‌ای از هر گروه و تفکری احترام بگذارند. رعایت اصول و قواعد پیشنهادشده در این منشور در فضای مجازی نیز مرعی است.
وکیل باید از انتشار تصاویر و مسائل خصوصی وکلا و موکلین و یا پیام‌های شخصی آنان و یا هر امری که قابل‌ِانتشار نیست و یا تصاویر برخلافِ شئون وکالت، شخصاً و یا توسط اشخاص دیگر،در فضای مجازی یا واقعی، بپرهیزد.
اخلاق حرفه ای به یک کشوراختصاص نداردودرهمه ممالک جهان موردتوجه حقوق دانان قرارگرفته است.
در ایالات متحده آمریکا، منشوری اخلاقی تدوین شده است که از سوی کانون وکلای هر ایالت مورد تصویب قرار گرفته و توسط دادگاه ایالتی، تنفیذ و لازم الاجراء گردیده است.
مرجع اصلی تدوین منشورهای اخلاقی برای وکلا american bar association اتحادیه “اتحادیه کانونهای وکلای آمریکا” است و دادگاه هر حوزه قضایی، وکلا را الزام به اجرا و پایبندی به آن می کند. اتحادیه کانونهای وکلای آمریکا در سال 1969 منشوری را تحت عنوان ” منشور نمونه مسوولیت حرفهای” برای اصحاب حِرَف حقوقی تدوین نمود و در سال 1974 نیز دانشکدههای حقوق را ملزم نمود که درس “اصول اخلاقی حقوقی” را در زمره دروس اصلی رشته حقوق بگنجانند.
در “منشور نمونه مسوولیت حرفهای” چنین تصریح شده است: “به علت موقعیتی که یک وکیل در جامعه دارد، حتی کوچکترین عمل خلاف قانون توسط او، ممکن است منجر به کاهش اعتماد عمومی به حرفه وکالت گردد”.
در اروپا نیزقوانین مصوب، محدوده اخلاق حرفه ای را معین کرده است.
در بسیاری از کشورهای اروپایی، قوانین ملی، مقرراتی مانند اختلافات میان وکیل و موکل، حق الوکاله، حقوق و تعهدات وکلا در رابطه با موکلین، طرف مقابل و وکیل او، دادگاهها، کانون وکلای مربوط و همچنین تعهدات اخلاقی حرفهای آنان مقررداشته است. در برخی از کشورهای اروپایی، علاوه بر اینکه قوانین خاصی در خصوص وکلا و تعهدات حرفهایآنها وجود دارد، مقررات پراکندهای نیز در سایر قوانین ملی موجود است که حاکم بر حقوق و تعهدات اصحاب حِرَف مذکور است.
علاوه بر قوانین ملی و مقررات کانونهای وکلا، شورای کانونهای وکلا و جوامع حقوقی اروپا در سال 1988 اقدام به تصویب “منشور ضوابط رفتاری وکلا در جامعه اروپا” نمود که در سالهای 1998، 2002 و 2006 مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت. این منشور متشکل از اصول اخلاقی و حرفهای است که اصحاب مشاغل حقوقی ملزم به رعایت آنها بوده و بر فعالیتهای فرامرزی وکلایی که در اتحادیه اروپا فعالیت میکنند اعمال میگردد.
3-انتخابات
مطابق ماده3لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری، برای انتخاب اعضای هیات مدیره کانون وکلای دادگستری انتخابات برگزارمی گردد.
فلسفه ماده فوق اداره کانون توسط وکلای برجسته وتوانمندوبصورت دموکراتیک است.
بدیهی است، اگرانتخابات بامشارکت اکثریت اعضا، بامطالعه کافی وبدورازهرگونه بداخلاقی برگزارشودمی توان امیدواربودکه شایسته ترین افراد دراین جایگاه قرارگرفته ودرهر دوره، مجموعه به بهترین وجه اداره می شود.
درانتخابات هیات مدیره کانون پنج نفرازداوطلبین باآرائ اعضابه عنوان عضواصلی وسه نفربه عنوان عضوعلی البدل انتخاب می شوند.
صرف نظرازاداره کانون، تغییراعضای هیات مدیره سبب ارائه اندیشه های متفاوت درمعرض دیدوکلای جوان خواهدشدکه بامقایسه افکار و منش ها می توانندبهترین ها را درمسیرخدمات حقوقی خودبه جامعه دریابندوبه اصلاح الگوهای حرفه ای بپردازند. مطابق ماده2 لایحه استقلال، هیأت مدیره عهده‌دار‌امور مربوط به کانون بوده و رییس هیأت سمت ریاستکانون را دارد و نماینده قانونی کانون در کلیه مراجع رسمی است رییس کانون کلیه اعمال اداری‌و حقوقی کانون را انجام خواهد داد.
بنابراین اگروکلای باسابقه وموردوثوق داوطلب عضویت درهیات مدیره باشندواکثریت وکلای متبوع با تحقیق ودقت کافی در انتخابات شرکت کنند، منتخبین برترین وکلای حوزه بوده وایشان مطابق ماده پنج لایحه استقلال، ازبین خودهیات رئیسه را انتخاب کرده وحضورفرهیختگان درهیات مدیره به اعتبارکانون افزوده وسبب ارتقای آن واداره بهینه مجموعه وسربلندی همه وکلا خواهدبود.
اما اگراکثریت اعضا نسبت به سرنوشت کانون بی تفاوت باشندوانتخابات بااقلیت برگزارشودزمینه را فراهم می کند تا اندک وکلایی که پایبندی کمتری به اخلاق دارند بتوانندبا بی رسمی وبداخلاقی چنان فضا را مسموم کنند که دیگرجایی برای فرهیختگان باقی نماند و ایشان ازحضورپرهیز کرده ودرنتیجه این نهادتوسط برترین ها اداره نشده وآثارآن متوجه کل مجموعه خواهدشد.
چالش دیگری که گاهی درکانون ها ایجادمی گردددرهنگام انتخاب رئیس ونایب رئیس کانون است . لذا اگرهیات مدیره مرکب از وکلای باتجربه نباشد سبب اختلاف ودودستگی دراداره کانون گردیده وبخشی ازانرژی هیات مدیره صرف این موضوع می گرددکه گاهی مشکلات دیگری را نیزبدنبال دارد.
درانتخاب اصلح ازوکیل دادگستری رفتارمتفاوت ازعوام موردانتظاراست.درتشخیص برترین لااقل دوعنصرمهم درراس قراردارد1-دانش 2-تعهد، یعنی علاوه بردانش به آنچه می گویدایمان داشته باشد.
تیغ دادن در کف زنگی مست/ به که آید علم ناکس را به دست
عموما بابررسی عملکرد وسابقه وکلا می توان به وجود این دوویژگی درآنان پی برد.
درواقع الگوهای انتخاباتی بایداصلاح گردد، بدین معنا وکلا بایدتلاش کنندافرادی را به این عرصه دعوت کنندکه نیازی به کسب اعتبار وشهرت ازکانون نداشته باشند بلکه بتوانندبراعتبارآن بیفزایند. درصورتیکه گاهی مشاهده می شوداشخاصی به انحاء مختلف به دنبال تحصیل آراء هستندوچون اعتبارکافی را ندارند ناگزیرازتوسل به راههای غیرمتعارف می شوند.
گاهی نیزعدم شناخت کافی، تشخیص را مشکل می کند، دربین وکلا نیزمانند همه اقشار اندک افرادی دیده می شودکه منافع شخصی خودرا برهمه چیزترجیح داده وکاسب مآبانه رفتارمی کنند. قطعا باتلاش بیشترمی توان ازوروداین دسته به هیات مدیره جلوگیری کرد.
درانتخابات کانون درمحدوده زمانی مشخص تبلیغات آزاداست .اما تبلیغ دراینجا بامفهوم تبلیغ درموردیک کالا باهدف کسب منفعت متفاوت است. بلکه معرفی ویژگیهای علمی فرهنگی کاندیداهاست. لذا اگرکسی ویژگیها وتوانمندی های کاندیدایی را معرفی کند، باتفکراو موافق است وبه روشنگری می پردازد واما اگرکسی برای کاندیدا ویژگی خلاف واقع توصیف کندیا برای بالا بردن آراء کاندیدای موردنظرعلیه کاندیدای دیگرتوطئه وجوسازی بدترین شرایط ممکن است. متاسفانه گاهی مشاهده می شود، وکیل دادگستری (وکیل نما) نقش مزدبر را بازی کرده که خوشبختانه این دسته بسیاراندک هستندکه برای بدست آوردن پرونده یا سمتی درکانون یا منفعت دیگری هویت خودرا زیرسئوال می برند که دراین صورت باچنین رفتاری نه تنها به کاندیدای مورد نظرکمک نکرده اندبلکه استقلال وجایگاه خودرا درانظارتنزل داده وبه شعورصاحبان حرفه توهین کرده است .صحنه انتخابات عرصه ای برای معرفی منشها، تفکرو ادب ومعرفت وکلاست وباید الگوهای رفتاری را اصلاح کردوازهرگونه کج رفتاری پرهیزکرد و قطعا وکیل دادگستری قدرت تشخیص راست ازدروغ را دارد. زیرا دراین حرفه هدف وسیله را توجیه نمی کند.
دراین حرفه این اشخاص هستندکه به مسند اعتبارمی بخشندواگرکسی تصورکندباصرف ورودبه هیات مدیره کسب اعتبارمی کند خطاست .
هیات مدیره درحکم ذره بینی است که وکیل را همانگونه که هست درویترین قرارمی دهد لذا اگرعضوهیات مدیره فرهیخته باشد همه براین صفت اوواقف می شوندواگرفاقدچنین صفتی باشدنیزهمه برفقدان آن واقف خواهندشد.
مسئولیت اعضای هیات مدیره دررعایت اخلاق حرفه ای بسیارخطیراست .اگرکسی درخوداین توان رانمی بیند نبایدپای به این عرصه گذارد. صرفنظر ازتوصیه های اخلاقی مسئولیت حفظ سلامت وآرامش درانتخابات به موجب قانون برعهده رئیس کانون وهیات نظارت است.
درقوانین وکالت تاسال1400 بصورت کلی وکیل را ازرفتارخلاف شان وکالت منع کرده بود اما درسال1400 به پاره ای ازمشکلات توجه شده است به عنوان مثال درصورتی که رئیس فعلی کانون برای دوره بعد داوطلب باشددیگرنمی تواندبه عنوان ریاست هیات نظارت انتخاب شود(تبصره1ماده11آیین نامه).
همچنین تبصره ماده11 مجوزبرگزاری انتخابات بصورت الکترونیکی را داده است.
ماده33 امکان همزمان تصدی عضویت درهیات مدیره بابرخی ازمناصب را ازجمله دادسرا،دادگاه ،کمیسیون کارآموزی، ترفیعات واداره معاضدت را نداده است واین امرتاحدودی ازمهندسی انتخابات جلوگیری می کند.
بند10ماده124آیین نامه، تبلیغ سوء علیه سایر وکلا، در فضای حقیقی و یا مجازی راتخلف انتظامی دانسته است.
عموما داوطلبین درانتخابات کانون ها ائتلاف می کنندویکی ازاصول حرفه ای این است که تاپایان انتخابات به آن پایبندبوده ودربین راه درصورت تغییرشرایط، برای جلب رای بیشتراین الفت وپیوستگی را زیرپانگذارند.
این موارددرآیین نامه جدیدقابل توجه است اما کافی نیست.
منابع :قوانین، آیین نامه های حرفه ای،مقالات، متون ادبی .