کارشناس اداره مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از ناقلین وزارت بهداشت با اشاره به افزایش موارد مبتلایان به مالاریا در کشور، گفت: «سال گذشته ۱۰۱۲ مبتلا گزارش شده است. از این تعداد ۹۰ درصد موارد مالاریای ویواکس و ۱۰ درصد فالسیپاروم یا مالاریای توام (فالسیپاروم+ ویواکس) بوده است. البته کلیه موارد مالاریا «وارده از خارج کشور» بوده و مورد بومی گزارش نشده است».
دکتر عبدالرضا میراولیایی با بیان اینکه موارد مالاریای ۵ ماهۀ نخست امسال نیز ۱۸۹۴ نفر گزارش شده است، افزود: «در سال‌های گذشته استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب کرمان بیشترین موارد مالاریای بومی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. در مقابل استان‌های تهران، فارس، اصفهان، بوشهر و قم بیشترین موارد مالاریای وارده از خارج کشور را به خود اختصاص داده‌اند».
وی ادامه داد: «مسئلۀ بسیار مهم این است که در صورت فراهم شدن شرایط مناسب محیطی و نیز وجود مخزن انگلی بیماری و پشه ناقل، چرخۀ انتقال مالاریا می‌تواند حتی در مناطق عاری از انتقال محلی مالاریا در استان‌های مذکور و نیز سایر مناطق با پتانسیل انتقال، همچون استان‌های فارس، خوزستان و بوشهر مشکل‌آفرین شود».
پشه آنوفل بومی ایران است
به گزارش ایسنا، کارشناس اداره مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از ناقلین وزارت بهداشت 17 مهرماه با اشاره به اینکه عامل بیماری مالاریا یک انگل تک یاخته‌ای از جنس پلاسمودیوم است، گفت: «عمدتا چهارگونه پلاسمودیوم (فالسیپاروم، ویواکس، اواله و مالاریه) باعث بیماری در انسان می‌شوند. اخیرا مالاریای ناولزی نیز به شکل محدود در جنوب‌شرق آسیا گزارش شده است. در ایران معمولا انتقال مالاریای پلاسمودیوم ویواکس و فالسیپاروم گزارش می‌شود اما امکان ورود سایر موارد مالاریا، پلاسمودیوم اوال و مالاریه نیز از سایر کشورها (به‌خصوص کشورهای آفریقایی) وجود دارد».
وی با اشاره به اینکه پشه ناقل بیماری مالاریا، از جنس آنوفل است که بومی ایران است، بین کرد: «در تمام مناطق کشور گونه‌های مختلف این پشه وجود دارد اما، برای برقراری زنجیرۀ انتقال بیماری مالاریا علاوه بر وجود پشه ناقل، مخزن بیماری (فرد آلوده به مالاریا) نیز مهم است».
میراولیایی افزود: «به دنبال خونخواری پشه از بیمار مبتلا به مالاریا، عامل بیماری وارد بدن پشه شده و مراحل تکاملی جنسی انگل (اسپروگونی) در بدن پشه انجام می‌شود و سپس به دنبال گزش فرد سالم توسط پشه آلوده، تعدادی انگل مالاریا همراه با بزاق پشه وارد بدن انسان می‌شود و مرحلۀ تکاملی غیر جنسی (شیزوگونی) را در کبد طی می‌کند و انگل سپس وارد گلبول‌های قرمز می‌شود و بروز علائم بالینی مالاریا هنگامی است که گلبول‌های قرمز پاره شده و انگل مالاریا در خون محیطی قرار می‌گیرند که این مرحله از بیماری معمولا با لرز، تب و سایر نشانه‌های بالینی بروز می‌کند».
وی ادامه داد: «هر فرد بیماری که با هر یک از نشانه‌های تب، تشنج و یا اختلال هوشیاری بدون علت مشخص مراجعه کند باید سابقۀ سکونت، مسافرت و یا اشتغال در مناطق مالاریاخیز در یک‌سال گذشته و یا سابقۀ ابتلا به مالاریا در سال‌های قبل در او بررسی شود».
میراولیایی در خصوص علائم ابتلا به مالاریا، بیان کرد: «این بیماری با علائم بسیار مشخص تب، لرز و تعریق متناوب شناخته می‌شود، ولی ممکن است بیماری به فرم‌های مختلف نیز خود را نشان دهد. در دورۀ همه‌گیری کرونا گاهی اوقات در تشخیص علائم بیمار، مالاریا با کرونا اشتباهاتی رخ داد و به این دلیل سعی شده است آموزش پزشکان را افزایش داده تا بتوان موارد مشکوک را با گرفتن آزمایش خون محیطی افتراق داد».
راه‌های انتقال مالاریا
میراولیایی با اشاره به اینکه شایع‌ترین راه انتقال مالاریا گزش پشه آلوده است، گفت: «البته در موارد نادر احتمال انتقال از راه دریافت خون آلوده، استفاده از سرنگ مشترک و از مادر به جنین وجود دارد و بر همین اساس باید به عنوان سایر روش‌های ابتلا به مالاریا در تاریخچۀ بیمار به آن‌ها توجه شود».
وی بیان کرد: «دورۀ نهفتگی مالاریای فالسیپاروم (فاصلۀ گزش پشه تا شروع نشانه‌های بالینی) به طور متوسط حدود ۱۲ روز است (۷ تا ۱۴ روز) و در موادر نادر تا سه ماه بعد از گزش، گزارش شده است. دورۀ کمون در مالاریای ویواکس نیز دو حالت با دورۀ نهفتگی کوتاه و بلند دارد. حالت معمول و اصلی ویواکس با دورۀ نهفتگی کوتاه به طور متوسط ۱۵ روز (۱۷-۱۲) و با دورۀ نهفتگی بلند به طور متوسط ۹ ماه (۱۸ -۶ ماه) است».
وی با بیان اینکه مالاریای ویواکس و اوال می‌تواند شکل عود داشته باشد، اظهار کرد: «عود به معنی ظهور مجدد نشانه‌های بالینی و مشاهده انگل در خون بدون گزش مجدد توسط پشه ناقل است. در این حالت تعدادی از انگل‌ها می‌توانند در کبد به شکل نهفته (هیپونوزوئیت) باقی بماند و مدت‌ها بعد از درمان بیماری، مجددا علائم بیماری بروز کند. عود در مالاریای ویواکس معمولا در ۳ تا ۶ ماه بعد از عفونت اولیه بروز می‌کند، اما ممکن است در سه سال بعد (و ندرتا تا ۱۰ سال بعد) اتفاق افتد».
میراولیایی افزود: «همواره باید هشیاری باشیم و دقت سیستم بهداشت و درمان به‌گونه‌ای باشد که موارد مالاریا را به سرعت تشخیص داده و درمان صحیح انجام شود تا از برقراری چرخۀ انتقال بیماری جلوگیری شود».